De kerstboom, levensboom of schemerlamp

De dierenriem als versiering  

Christja Mees-Henny 

Voor het gemak hebben we tegenwoordig kerstbomen van plastic die je als een paraplu kunt uit- en inklappen en opbergen voor het gebruik in het volgend jaar. Ook is het handig dat we alleen nog maar de stekker in het stopcontact hoeven te steken en de hele feestverlichting gaat als een schemerlamp aan, 's ochtends bij het opstaan vaak al, en in de hotels en winkels op straat knipperen direct na de Sinterklaas­verkoop de gekleurde discolichtjes in de bomen ons vriendelijk toe als aanmoediging tot nieuwe kooplust en consumptie. We zijn in een "kermisboomcultuur" beland - té gek! Kerstboomkaarshoudertjes zijn moeizaam te krijgen - "nee mevrouw, die hebben we niet meer - toch veel te brandgevaarlijk!" Razendsnel hebben de veranderingen in de laatste halve eeuw door de beschikbare techniek onze bele­vingswereld beïnvloed, met gevolg: veel verlies van religieuze waarden.

Het ontstaan van de traditie van de verlichte kerstboom in de huiskamer is onbekend. Het was voor-christelijk al een Grieks en Romeins gebruik in de Elzas om tijdens het midwinter- en nieuwjaarsfeest groene dennentakken in huis te brengen of rond te dragen. In de 16e eeuw werden deze vaak versierd met goudpapier, appels en oblaten, pas in de 17de eeuw wordt er geschreven over groene takken of bomen verlicht met brandende kaarsen, indachtig de levensboom (paradijsboom) waarvan het licht met kerstmis op aarde kwam door de geboorte van het Nathanische Jezuskind als nieuwe zuivere levenskans voor de mensheid.

24 december is ook Adam en Evadag, een herinneringsdag aan de afzondering van de mens uit het Paradijs, waardoor het eenheidsbeleven van God en mens uiteenviel. Het licht van de kerstboom (levens­boom) wil deze eenheid weer terugbrengen.

Rudolf Steiner geeft aan dat de levensboom een nieuw stuk etherkwaliteit (chemische, klank en levens- ether) uit het paradijs aan de mensen schenkt. Nieuwe morele groei, vorm, zingeving en levenskrachten en een nieuwe verhouding tot het woord.

De appel van de boom van de kennis van goed en kwaad heeft ons in het verleden onderscheidingsvermo­gen proberen te leren zodat we in de kerstnacht 24 december in vrijheid kunnen kiezen of we "zin"willen geven aan het planten van de kerstboom in het hart van ons huis door hem als levensboom te sieren en te eren met (zelfgemaakte) honingkaarsen, rozen of met cultuurtekens van A tot O of dat we dat onzin vinden. We kunnen ook een keuze maken tussen een geconcentreerd verstild samenzijn rondom de vredig brandende kaarsen in de boom met muziek en mooie verhalen, of de kerstboom 16 uur per dag degraderen tot een modern soort schemerlamp, een rommelig meubel of sta in de weg dat zo gauw mogelijk na de kerstpartij opgeruimd moet worden.

Natuurlijk zijn er vele mogelijkheden om de kerstboom ook voor kinderen tot een heel bijzondere beleving in de kersttijd te maken. Temidden van de opgebouwde paradijstuin (zie boekje over Advent), versierd met feestelijke versieringen, ballen van gekleurd glas, goud en zilver of transparant als zeepbellen, vergulde noten, kleine kabouters, stro-sterren en lichte witte engelen, om de suikerkransjes aan de geurende groene takken maar niet te vergeten, evenmin als de glinsterende zilver lametta, of de witte vogelveertjes sneeuw. Voor diegenen die met de jaarfeesten leven is het misschien een nieuw idee om i.v.m. de 13 avonden in de kersttijd een herinnering aan de opeenvolgende 12-13 jaarfeesten van het jaar in de boom aan te brengen.

De dierenriem als versiering

Elk van de 12 dierenriemtekens door het jaar heen heeft een feest te vieren, heeft wel een herinnerings­beeld wat aan de takken gehangen kan worden. Het 13de beeld is op een hoger niveau de herhaling van het 1ste beeld. Het is de bekroning, de bewustwording van de 12 voorafgaande beelden, het vat samen: de weg van Jezus (24 december) naar Christus (6 januari).

De jaarfeesten worden door het jaar heen wel de lichtjes uit het paradijs genoemd. Waarom zouden we niet de jaarfeesten in de kerstboom hun symbooltaal uit laten stralen? De levensboom wordt dan pas echt met bewustzijn voor de belofte van het paradijs op aarde gesierd. We kunnen voor elk feest een mini-herinnering frutselen met eenvoudig materiaal: goud papier, stro, kraaltjes, vilt etc.

STEENBOK, 24-25 december / ójanuari

Feest: Kerstmis - Driekoningen

Versiering b.v. kindje op een stralenkrans van stro-ster + 3 gouden kroontjes van de 3 koningen

WATERMAN, 2 februari

Feest: Maria Lichtmis

Versiering b.v. 4 elementenwezentjes: kabouter-ondine-elfje-vuurgeestje. Moeder aarde

VISSEN, maart
Feest: carnaval - lijdenstijd
Versiering b.v. maskertje - palmpasen - kruis

RAM, april
Feest: Pasen
Versiering b.v. paasei - paashaas

STIER, mei

Feest: Hemelvaart

versiering b.v. wolkjes van watten of witte vogelveertjes met daarin een gouden sterretje

TWEELINGEN, juni
Feest: Pinksteren
Versiering b.v. Pinksterbruid en bruidegom

KREEFT, 24 juni (juli)
Feest: St. Jan
Versiering b.v. bloemenkransje

LEEUW, 15 augustus
Feest: Maria Hemelvaart
Versiering b.v. gekroonde hemelkoningin

MAAGD, augustus-september
Feest: staat in het teken van Jonkvrouw Sofia
Versiering b.v. koningsdochter

WEEGSCHAAL, 29 september
Feest: Michael
Versiering b.v. zwaard of weegschaal of engel

SCHORPIOEN, oktober - 11 november
Feest: St. Maarten
Versiering b.v. mantel of St. Maarten op paard met bedelaar

BOOGSCHUTTER, 6 december
Feest: Advent - St Nicolaas
Versiering b.v. mini-adventkransjes / Sint en Piet )

STEENBOK, 6 januari
Feest: Epiphanie
Versiering b.v. kroon voor de 4de koning

De mini jaarfeest-memo's kunnen van 24 december af al de boom sieren, maar ze kunnen ook per dag gemaakt en opgehangen worden, misschien met een kleine vertelling of een liedje, of als verrassingscere­monie? Als het voor jou iets betekent, doet het dat ook voor het kind, ook al begrijpt het de diepe beteke­nis nog niet.

Symbooltaal is een levende taalkracht tussen hemel en aarde, tussen het bewuste en onbewuste. Door de eeuwen heen eeuwig.

© Het Zonnejaar 1980 - 2025