Jaarfeesten en muziek
Sylvia Bourdrez
Zijn deze twee onlosmakelijk met elkaar verbonden? Is een jaarfeest zonder muziek denkbaar? Zoals bij een echt feest ook gedanst en gezongen wordt. Ie zou je kunnen afvragen: waarom zingt de mens, waarom danst het kleine kind, en huppelt hij als hij blij is? Er moet wel iets bijzonders aan de hand zijn met klanken, liederen en muziek, die de mens voortbrengt. Als je spreekt met iemand, zing je daarbij normaalgesproken toch niet? Nee dat is evenwel niet altijd zo vanzelfsprekend geweest.
Lang geleden, lang vóór onze jaartelling communiceerden de mensen wél zingend met elkaar, niet sprekend, Het was geen gesprek met woorden, maar met muzikale klanken. Hoe dat precies klonk, weten we niet, dat is moeilijk te achterhalen.
Over dat zingend communiceren weten we maar weinig. Er is echter wel iets anders dat ons opvalt, als we goed waarnemen. Wanneer we zingen of andere muzikale klanken voortbrengen in de buurt van een klein kind, een peuter bijvoorbeeld, komt het kleine kind in beweging, het gaat met zijn bovenlichaampje heen en weer op de muziek. Als het kan staan, wiegt het heen en weer op zijn twee beentjes (voetjes), lang voordat het aan spreken toe is.
Een tweede waarneming is de volgende: als je in de omgeving van oudere dementerende mensen een bekend liedje begint te zingen uit hun kindertijd heb je grote kans dat deze mensen na een tijdje, een paar dagen, soms pas weken later, gaan meebewegen op het ritme van dat bekende liedje. Misschien gaan ze zelfs meeneuriën of stukjes tekst meemompelen.
Dat wil zeggen: muziek heeft een bijzondere relatie met de mens en raakt een diepe, soms verstopte, laag in de mens. Waarop berust die diepe relatie? Waardoor is die ontstaan? Rudolf Steiner heeft beschreven dat de mens voordat hij zijn huidige fysieke gestalte verwierf, slechts bestond uit muzikale klanken. De mens leefde in de kosmos, in de harmonie der sferen. Je zou kunnen zeggen: de mens was één-en-al muziek. Hij bezat toen nog geen tastbare fysieke gestalte In de loop van de menselijke ontwikkeling zijn evenwel die muzikale klanken langzamerhand als het ware gestold en opgenomen in en geworden tot onze fysieke gestalte. Een fysieke vorm die steeds vaster geworden is in de loop der tijden. Welk gevolg heeft dat voor die oorspronkelijk kosmische klanken?
Aan de reacties van het kleine kind, zowel als aan die van de oudere mens zagen we dat die klanken nog in de mens aanwezig zijn. De kunst is deze klanken te voorschijn te roepen, hoe diep verstopt ze ook lijken te zijn. Dit is geen makkelijke opdracht. Toch is er een mogelijkheid de weg naar die klanken terug te vinden door te appelleren aan het ritmische bewegingselement in de mens. Waarom dit element? Omdat ons mens-zijn, ons leven gebaseerd is op het ritmische element. Ritme is ons houvast, denk maar eens aan het ritme van dag en nacht, zon en maan, in- en uitademing, pols-ademhalings ritme, jaarritme (= jaarfeestritme).
Via ritmes komt de mens in beweging en via deze beweging komt de verborgen, vastgezette klank weer tot leven en kunnen we weer zingen en weer jaarfeesten vieren.
© Het Zonnejaar 1980 - 2024