Kersttijd, de tijd van de Heilige Nachten
Alice Woutersen
De kersttijd is een "feest"tijd met twee gezichten. Aan de ene kant de gezelligheid, het sociale gebeuren (of de eenzaamheid) en aan de andere kant de behoefte tot spirituele verdieping (wie zoekt in die tijd niet naar mooie inhoudsvolle verhalen, een z.g. echt kerstverhaal?). Het gevoel hebben wij nog, maar daarnaast lijkt het ook of in onze moderne tijd de feesten steeds meer hun geestelijke inhoud verliezen. Het is van belang ons te realiseren dat dit een consequentie is van onze ontwikkeling tot een vrij mens.
In vroegere tijden werd aan feesten een vorm gegeven vanuit de mysteriën of de mysterie-wijsheid. De ingewijde of de wijze van het volk bepaalde het leven van de mensen van de stam (of het volk). Later werden het religieuze orden die grote invloed hadden op de mens en hem leidden in zijn ontwikkeling. Langszaam maar zeker ging de mens steeds meer op eigen benen staan en maakte zich in onze tijd los van de kerk als instelling. Dat wil niet zeggen dat de mens niet meer religieus is, maar dat hij zo zelfstandig is geworden, dat hij zijn weg zelf wil zoeken en vinden. Hij wil weten en begrijpen, waar hij mee bezig is en niet in opdracht geloven en handelen. Zijn binding met de kerk en het gezag worden steeds losser en het zelf zoeken naar nieuwe wegen zowel op religieus als op moreel gebied worden steeds belangrijker. Door dit zelf willen zoeken ontstaat er een soort lege ruimte en dan is de mens erg kwetsbaar voor allerlei verleidingen en misleidingen.
De uiterlijke wereld trekt zo sterk en eist steeds de aandacht op, zodat je sterk moet zijn je daar niet alleen aan over te geven en de hele zoektocht naar het mysterie mens en zijn verbinding met de geestelijke wereld te vergeten ( hoeveel sprookjeshelden vergeten hun opdracht niet of vallen in slaap? Als zij niet ontwaken, loopt het slecht met hen af.) De oude feestvormen verliezen hun inhoud, als wij zelf deze inhoud niet verjongen of vernieuwen. Verder kunnen wij nieuwe feestvormen zoeken om belangrijke waarden of inhouden weer beleefbaar te maken voor onze tijd of voor de situatie waarin wij op dat moment leven. Dat is een creativiteit die wij moeten gebruiken als wij niet tenonder willen gaan aan feestvormen die ons via winkels, tijdschriften of de media worden opgedrongen.
Het kerstfeest is bij veel mensen een door tradities bepaald feest en daar is niets op tegen, zolang men deze tradities als zinvol ervaart. Moeilijker wordt het om de "kersttijd" van Kerst tot Driekoningen zinnig te vullen en je niet over te geven aan alleen maar eetfestijnen en verveling. Zo komen wij bij de zoektocht naar inhoud. Inhoud geven aan deze tijd waardoor het spiritueel gezien weer een feesttijd kan zijn.
In de voorchristelijke tijd was deze tijd reeds een bijzondere tijd. In noord Europa werd het Joel- (of Jul-) tijd genoemd. Dit was de tijd van de grote inwijdingen binnen de oude mysteriën en voor het volk een feesttijd die samen hing met vrucht-baarheid en ontmoetingen met wezens uit de niet-zichtbare wereld, zoals voorouders, goden en demonen. Uit overleveringen is af te leiden dat bij de angelsaksisch-germaanse volkeren drie goden werden vereerd : Odin (Wodan), Thor (Donar of Donder) en Frey (Vrij). De dag van Odin zou 25 dec. geweest zijn en de periode werd afgesloten met de "dertiendach", 6 jan, die waarschijnlijk gewijd was aan "Vrouw Holle" ( Vrouw Holle is een beeld waarin zowel de eigenschappen van de nornen als van de godinnen Freyja en Frigga zijn samen gekomen).
Ook de Romeinen vierden vele feesten in deze tijd o.a. het feest van de terugkeer van de onoverwinnelijke zon (Sol Invictus) en de geboorte van een onoverwinnelijke, lichtbrengende godheid. Deze geboorte (Natalis) of verschijning (Epiphania) is verbonden met de zonnegod zoals die binnen de oude mysteriën ervaren kon worden. De Romeinen vierden in deze tijd ook vruchtbaarheidsfeesten. De feesten van 25 december en 6 januari waren ter ere van de Kyrios, de onoverwinnelijke zon of zonnegeest.
Na het invoering van het Christendom vond er een vermenging van feesten plaats, die eeuwen geduurd heeft en in deze "strijd" zijn bepaalde feesten verschoven naar een eerder of later tijdstip. Vele gebruiken verdwenen, sommigen maakten een metamorfose door (Sinterklaas, Drie Koningenfeest, carnaval enz.) en verder zijn er in de loop der eeuwen ook nieuwe feesten ontstaan.
De tijd tussen 25 december en 6 januari werd in 567 n.C. op de synode van Tours de "Twaalf Heilige Dagen" genoemd. 25 december is de dag van de herders, die na de openbaring van de engelen op zoek gaan naar het Kind in de stal (Lucas evangelie) en 6 januari is de dag van de Drie Koningen die het Kind in Betlehem opzoeken en die geleid worden door de ster (Mattheus evangelie) en tevens de dag waarop herdacht wordt dat Jezus gedoopt werd in de Jordaan door Johannes de Doper en waarbij Christus afdaalde in zijn lichaam en zich dus verbond met "het vlees" (Johannes evangelie).
Zijn wij in onze tijd in staat bewust deze tijd te beleven en op een eigentijdse manier sociaal spiritueel te vullen? De tijd dat de kerk of andere autoriteiten ons voorschreven hoe wij feesten moesten vieren is voorbij. Wij zullen zelf actief moeten worden. Wij zullen zelf op zoek moeten gaan naar de geestelijke inhoud en eigen vormen zoeken. Deze vrijheid is voor ons verlossend en benauwend tegelijk. Het verzanden in inhoudsloos opvullen van deze tijd ligt voor iedereen op de loer en de media en commercie helpen ons daar vaak nog een handje bij. Alleen werkelijke innerlijk activiteit kan ons verder helpen en dat is iets dat wij stapje voor stapje zullen moeten veroveren.
Hoe geef je daar vorm aan met een huis vol mensen en met even zoveel zinnen of gezindten? Hoe doe je het als je alleen of met zijn tweeën bent? Zijn wij in staat zelf inhoud en nieuwe vormen te ontwikkelen?
Laten wij elkaar helpen en steunen om in dit gebied, waar oude vormen onderzocht en nieuwe ontwikkeld moeten worden, een weg te vinden. Studie, uitproberen, ontwikkelen en ontdekken, dat zal de weg zijn en stapje voor stapje, met vallen en opstaan, hopen wij deze "Heilige Nachten" weer te vullen met spirituele inhoud, die verbonden is met de wereld en tijd waarin wij nu leven. De tijd is de 21ste eeuw, onze wereld bestaat uit een zichtbare en een niet zichtbare (geestelijke) wereld. Zolang wij geen zintuigen in onszelf ontwikkelen om deze geestelijke wereld bewust te kunnen waarnemen, lijken deze werelden van elkaar gescheiden, maar dat is schijn. De geestelijke wereld doorweeft onze zichtbare wereld en zorgt ervoor dat wij deze met onze zintuigen kunnen waarnemen. Dit boekje wil iedereen stimuleren op weg te gaan en het restje van spiritueel leven dat nog leeft in het kerstfeest en de kersttijd te laten opvlammen tot een vuur waaraan iedereen zich kan warmen. De vonk is er nog steeds, maar wij zullen zelf de "brandstof' moeten aandragen en het vuur aanblazen.
© Het Zonnejaar 1980 - 2024