Kruis van feesten

Christja Mees-Henny 

Vier grote jaarfeesten zijn in de vorm van een groot kruis over het jaar gespannen. Van goede wille, willen wij proberen deze lichtkiemen die de paradijsziel uit het oerbegin aan ons offerde, te herkennen in de vier feesten: Pasen, St. Jan, Michaël en de Kersttijd.

Giovanni di Paolo, het paradijs

Pasen

Alles wat hier voorafgaand beschreven is, zal door mensen met een rationeel eenzijdig geschoold bewustzijn waarin de werking van de geest niet erkend wordt, worden verwezen naar het rijk der fabels, naar het rijk van de onzin, Dat kan toch helemaal niet!

We zijn echter vaak vergeten dat historisch in 869 tijdens een groot concilie in Constantinopel, door de Westerse kerken de 'geest' werd afgeschaft. Daar werd de mens, voordien gezien als geestelijk wezen bestaande uit lichaam, ziel en geest, door deze beslissing gedegradeerd tot een persoon bestaande uit alléén lichaam en een ziel. Aan de ziel werden slechts enkele geestelijke eigenschappen toegekend. Dat de westerse wereld zich daarna zo materialistisch ontwikkeld heeft is hierdoor beter te begrijpen.

Dschwarikerk, Mzcheta, Georgië - timpaan

De Westerse wereld is een Golgotha, een schedelplaats geworden waar alleen dat wat met de zintuigen getast, gemeten en gewogen kan worden realiteit heeft. Voor de mensheid in het Oosten is het leven vanuit de geest nog veel meer een realiteit en een vanzelfsprekendheid, echter minder geaard. Antroposofie geeft ons een nieuw, geheeld bewustzijn waarin materie en geest weer verbonden zijn: ik ben een geestelijk wezen als mens geïncarneerd, op aarde levend vanuit het bewustzijn: Ik ben, ik heb een ziel die leeft en ik ben een geest die werkt.

De Nathaanse ziel heeft vanuit de sterrenwereld (dierenriem) onze zintuigen vanaf het oerbegin zo'n zuivere objectieve waarnemingskracht geschonken, dat we als we dit willen scholen in staat zijn onze zintuigen als waarnemingspoorten naar een geestelijke wereld te ervaren. Juist door de fysieke zintuigen hebben wij een mogelijkheid om imaginatief (in beelden), inspiratief en intuïtief een andere wereld waar te gaan nemen, want er is geen wereld zonder geest en geen geest zonder materie. De weg zoeken naar dit inzicht kan al een opstandingskracht zijn, een kracht die ons door het jaar heen draagt, een kracht die de cultuur wil vernieuwen.

(R. Steiner: Die zwölf Sinne des Menschen 8-8-1920)

Wij moeten steeds weer proberen vertrouwen in de Geest te hebben, erin geloven, hem serieus nemen. Als ik dat geloof verlies door vertwijfeling, door vermoeidheid, angst, pijn, of: "ik zie het niet meer zitten…" kan ik proberen die geestkracht als werkhypothese te nemen; door b.v. op zoek te gaan, bewust waar te nemen, dagboekaantekeningen te maken. Wanneer ik de geest niet als realiteit kan ervaren moet ik de realiteit van karma en reïncarnatie wel afwijzen, de mogelijkheid van het bestaan van engelen en het geloof in het feit dat geestelijke wezens zich met elkaar verbinden en door elkaar heen werken. Ook, dat er een leven in de dood is moet ik dan afwijzen. Zo geestloos ben ik op Golgotha, de schedelplaats beland en kan ik ook niets beginnen met het groet mysterie van de twee Jezuskinderen en de samenhang met Christus. En toch…

De paradijsziel heeft ons als voorbeeld uit het oerbegin de herinnering meegegeven aan het paradijs en de kosmische sterrenwijsheid, waardoor wij ons fysiek én geestelijk kunnen oprichten en ons steeds weer opnieuw kunnen oriënteren naar de geest.

Hoher Dom, Paderborn - Hazenvenster

Met het Paasfeest, als alles in de fysieke natuur om ons heen zich opricht, het vogellied opstijgt, kunnen we met onze kinderen en vrienden die opstandingskrachten buiten ons én in ons beleven, met de zon mee, tegen de zwaartekracht in, vieren we de belofte van het beschilderde ei en de opofferende kracht van de paashaas die ons het oerbeeld van vernieuwing brengt: het Paasei!

l'Homme Zodiacal, 15de eeuws

Literatuur

• De twaalf zintuigen, poorten van de ziel. Albert Soesman, uitg. Vrij Geestesleven

St. Jan

Icoon, Johannes de Doper

Sint Jan is een stralend Paradijslicht omdat de zon in de midzomertijd het hoogst staat en de lichte dag het langst is. De aarde heeft haar ziel en geest helemaal uitgeademd als in een droom en de levensfuncties zijn het volste en het rijkste waarneembaar in de planten. Sint Jan is het feest van Johannes de Doper. Bij dit feest wordt de geboorte herdacht van de oudste individualiteit van de mensheid. Hij is de laatste profeet van de oude wereld en tegelijk de eerste voorverkondiger van het nieuwe christelijke tijdperk. Hij wordt genoemd: de grootste mens op aarde, de kleinste onder de engelen. Als mens heeft Johannes het niveau van het rijk van de engelen bereikt, daarom wordt hij op oude iconen ook met vleugels afgebeeld. Zijn naam in het Hebreeuws is: Jot-Hannes, dat betekent: Ik-drager.

Visitatie -ontmoeting van Maria en Elisabeth

Met de Nathaanse ziel heeft Johannes een diepe verbondenheid. Terwijl het Nathaanse Jezuskind een paradijsziel is welke nooit eerder een aardse incarnatie doormaakte, is Johannes de Doper de aardse ziel die alle aardewijsheid in zijn wezen uit vele, vele levens heeft doorgewerkt, maar toch van het begin af aan de aanwezigheid van het Jezuskind nodig had om vol vreugde op te springen in de schoot van zijn moeder Elisabeth, toen Maria - zwanger van het Jezuskind - haar veel oudere nicht Elisabeth kwam opzoeken. (Lucas 1.25-45) Die verbinding is het hele leven gebleven. Op veel schilderingen zijn het Jezuskind en het Johanneskind samen afgebeeld.

De paradijsziel heeft met zijn wezen in het voorgeboortelijke de herinnering de oerbeelden van de etherische levensfuncties die samenhangen met de krachten van zon en planeten voor de mens zuiver gehouden. Hij schiep daardoor de voorwaarde voor het ideaalbeeld van de functies van o.a. de longen en de ademhaling waardoor het in de toekomst mogelijk kan blijven dat mensen vanuit het scheppende woord, de Logos, vanuit zonnewijsheid zullen kunnen spreken, zonder dat de taal misbruikt wordt in lallen en onzinpraat waarin onwaarheid leeft. De keuze hóe zich te ontwikkelen is in vrijheid aan de mens. Johannes de Doper was de verst ontwikkelde aardemens door zijn verbinding met de Nathaanse ziel en met Christus. Hij had een engelbewustzijn, leefde met het woord in de wereld van de oerbeelden waarin de hemelse betekenissen in aardse woorden worden uitgesproken. In hemeltaal gaf hij de ware naam aan de dingen. Zijn woorden waren:

"Hij moet toenemen, ik moet afnemen" (Joh. 3.30) d.w.z. de kleine beperkte aardse mens moet afnemen, terwijl de komende kosmische mens van de toekomst moet toenemen. In gewone mensentaal werd door de apostel Paulus voor het eerst uitgesproken: Niet ik, maar Christus in mij (Gal. 2.20) d.w.z. niet de kleine beperkte aardemens, maar de kosmische mens: Christus in mij. Dat we dat ideaalbeeld nog lang niet waargemaakt hebben geeft diepe frustraties, maar op de St. Jans hoogzomerdag zijn we het dichtst bij de hemel. We vieren het feest met zang en spel, gaan een beetje uit onze bol, springen over het vuur zo hoog mogelijk, maar komen weer op onze voeten terecht om door het jaar verder te gaan. We willen ons niet terneer laten slaan door de toenemende duisternis, want we dragen de zon in ons hart.

Het Michaëlfeest

De tijd van de heiligen van de herfst begint met het Michaëlfeest op 29 september. De legende van St. Joris en de draak geeft duidelijk in symbooltaal weer hoe Joris als aardse mens, geïnspireerd door de engel Michaël (het aangezicht van Christus) de strijd aanbindt met alle drakerige astrale zielendisharmonie van hartstocht, haat en angst in denken, voelen en willen. De Koningsdochter, de mensenziel, wacht in angst en beven af of hij haar zal kunnen redden.

De hemelse paradijsziel had in het voorgeboortelijke toegang tot de geestelijke krachten van de zon, de maan én de aarde, de oerbronnen van het astrale zielenleven en met hulp van de lichtkracht van Christus schiep hij de voorwaarden tot de mogelijkheid dat wij mensen in de toekomst onze drakerige zielenroerselen zullen kunnen leren beheersen en harmoniseren. In de legende komt dat tot uitdrukking in het beeld dat Joris de draak verwondt zodat de jonkvrouw de draak aan haar gordel met zich mee kan voeren als een hondje. De mensenziel kan op aarde verwerkelijken wat de Nathaanse ziel in de macrokosmos volbracht. Kosmische impulsen kunnen alleen door een 'mens’ in de mensheid gebracht worden, historisch is dat een noodzakelijkheid opdat andere mensen later kunnen navolgen.

Zo ver zijn wij echter nog lang niet, maar de kracht en de herinnering aan de paradijsharmonie is ons ooit geschonken, maar alleen verduisterd door de drakenwalm. Er is moed voor nodig om die strijd aan te gaan. Wij vieren het Michaëlsfeest vaak door met onze kinderen een drakenspel te spelen waarin een papieren draak verslagen wordt en we bakken een brooddraak en snijden hem in stukjes. We maken ons ijzer sterk door ijzer te smeden (tot een zwaard?) en we doen evenwichtspelletjes op zoek naar de balans in ons leven. Alles wat we met jonge kinderen doen zijn zaadjes die we hen voor de toekomst meegeven.

In de herfst schiet de hele natuur vol zaad.

Kerstmis - Epiphanie

Het tot nu besprokene heeft de paradijsziel vanuit de kosmos aan de mensheid geschonken. Het vierde offer wordt geschonken als de Nathaanse ziel in de kerstnacht op aarde wordt geboren, alle hemelkrachten uit de kosmos met zich meebrengt en het daardoor mogelijk maakt dat de mensheid écht het hogere ik op aarde kan gaan ontwikkelen.

Filippo Lippi, aanbidding

De kerstnacht is echter nog maar het begin van de ik-ontwikkeling. De 2e geboorte, n.1. die van de Christus in de Nathaanse Jezus op zijn 30e jaar, vindt plaats met Epiphanie. Zo heet het feest van 'de verschijning' (6 januari) wanneer bij de doop in de Jordaan het IK van Christus in de Nathaanse Jezus afdaalt. De scheppende Logos, 'het Woord’, is hierdoor vlees geworden en in de toekomst zal het vlees ook weer woord kunnen worden (R. Steiner: GA 103, 8 mei 1908 Hamburg). Om dit mysterie bij benadering te kunnen begrijpen, kunnen we dit gebeuren misschien het beste begrijpen door het te vergelijken met een natuurlijk proces. Vloeibaar bewegend water wordt bij koude tot ijs in een vorm verstard, maar bij dooi weer uit deze vorm verlost en opnieuw vloeibaar en beweeglijk.

Kathedraal d'Autun, aanbidding door de koningen

6 januari is ook de dag dat gevierd wordt dat de 3 koningen hun gaven aan het koninklijke Kind komen brengen en het aanbidden.

Op de laatste dag van de 12 heilige nachten - kersttijd, wordt de liefdekracht van het Paradijskind samen met de bewuste wijsheid van het koninklijke Kind geëerd en gevierd. Uiteindelijk maakt de kruisdood van de met Christus verbonden Paradijsziel het mogelijk dat de hemelkrachten echt in de aarde stromen en de totale aarde een nieuwe kans van leven geven.

Memling, musicerende engelen

Dit is opnieuw een geboorte, nu van een nieuwe, door Christus en de Paradijsziel verlichte aarde. In de kersttijd staat een kerstboom in het midden van het huis, een altijd groene levensboom waarin de lichtjes uit het paradijs ons herinneren aan de krachten die wij daarvandaan geschonken hebben gekregen om ook de aarde tot een ster te maken.

Nowgorod icoon, doop in de Jordaan

Jaarfeesten zijn lichtjes uit het Paradijs

Met Hemelvaart stijgt het opstandingslichaam van Christus omhoog naar de wolken, de etherische mantel die de aarde omgeeft, en in de wolken zal Hij terugkomen en worden waargenomen, d.w.z. in de etherwereld, dat is de wereld tussen hemel en aarde in. (Handelingen d. Apostelen 1.5-10) Rudolf Steiner heeft voorspeld dat vanaf ca. 1930 Christus in de etherwereld (de wereld van de levenskrachten) te ervaren is. (GA 120, 118, 116, 15, 129, 130, 133, 175, 178 enz)

Chartres, portaal der koningen XXII-S

Er is de laatste jaren veel literatuur uitgegeven over beleefde ontmoetingen met engelen, geestelijke wezens en met Christus, zoals o.a.:

• Von der Wiederkunft Christi heute, Hans Werner Schroeder, uitg. Urachhaus
• Christus wirken in der Biografie, Irene Johanson, uitg. Urachhaus
• Geestelijke wezen in de biografie - hun invloed op jezelf en de ander, Manfred Schmidt-Brabant, uitg. Vrij Geestesleven

In feite is Christus te allen tijde door het jaar, door alle jaarfeesten heen, de kracht die ons door het jaar heen draagt en daarom is het van wezenlijk belang dat we jaarfeesten vieren.

R. Steiner heeft ons in voordrachten inzicht in het doel van de aardeontwikkeling gegeven waar in de Christuskracht werkt. (o.a. GA 133, 14 mei 1912) Elk mens kan in deze ontwikkeling meewerken. Hoe dan?

1. Door het zich eigen maken van de kracht van de verbazing en de verwondering, b.v. verwondering over (kosmische?) ontmoetingen, verwondering over de kleine wondertjes van de dag, verwondering over de synchroniciteitverschijnselen en de verwondering over de wijsheid en de schoonheid in de natuur. Door de kracht van de verwondering kan een deurtje opengaan naar het spirituele en levende denken.
2. Door het zich eigen maken van de kracht van medeleven en medelijden, leren we dat we altijd geestelijk met anderen verbonden zijn en voelen we ons één met de wereld.
3. Door de kracht van het geweten leren we uit inzicht handelen.

Rudolf Steiner zegt met nadruk: "Zou de aarde te gronde gaan vóórdat deze geestelijke kwaliteiten in de mens ontwikkeld zijn, dan heeft de aardeontwikkeling geen zin gehad."

De zin van de aardeontwikkeling is: De aarde maken tot een ster, waarop het geestelijke oerbeeld van de mens zich gerealiseerd heeft. We kunnen proberen te beginnen met de poging om het beeld van Christus in de ander te zien, ook bij conflicten. Positieve gedachten kunnen negatieve invloeden overwinnen. De drakerige tegenkrachten zijn groot en sterk, maar één brandende kaars in de kamer geeft al een verlichte ruimte. We willen toch geloven in het Paradijslichtje dat we vanaf het oerbegin mee gekregen hebben!

Met tolerantie hebben, en een flinke dosis liefde voor het onvolmaakte oefenen, kunnen we beginnen. Met elk bewust ervaren jaarfeest brengen we wat paradijslicht op aarde in de gemeenschap.

Stenen kruis, Armenië

© Het Zonnejaar 1980 - 2024